در بیشتر خودروهای امروزی با لیست بلندی از تجهیزات کمکی راننده روبرو هستیم.

این تجهیزات به منظور افزایش راندمان خودرو، افزایش قابلیت اطمینان و نیز کاهش اثرات خطاهای راننده ساخته شده و بر روی خودروها نصب می‌گردند.سیستم کنترل کشش (Traction Control) یکی از مهم ترین و پر استفاده ترین این سیستم‌ها در خودروهای امروزی است. در این مطلب قصد داریم این سامانه را به طور کامل معرفی نموده و عملکرد آن را به صورت دقیق تر بررسی نماییم.

ترکشن کنترل طراحی شده تا هنگام از دست رفتن چسبندگی چرخ های محرک خودرو، به بازگشت این چسبندگی و سهولت کنترل خودرو کمک کند.

 

در واقع این سیستم هر زمانی که چرخ‌ها اصطکاک کافی با زمین، برای انتقال گشتاور موتور خودرو به جاده را نداشته باشند، وارد عمل می‌شود.
به بیان ساده تر، اگر نیرویی که از موتور به لاستیک اعمال می شود، از میزانی که لاستیک می تواند به زمین انتقال دهد بیشتر باشد،لاستیک چسبندگی خود را از دست می دهد و چرخ ها دچار هرزگردی می‌شوند. این وضعیت معمولا در حین شتاب گرفتن، یا در شرایط جوی نامناسب(برفی-بارانی)، یا در شرایط رانندگی خارج جاده و بر روی زمینی سنگلاخی، گلی و… پیش‌می‌آید. این شرایط میتواند به واماندگی خودرو و ناتوانی در جابجایی، یا از دست رفتن کنترل خودرو و خروج از مسیر امن (کم یا بیش فرمانی) منجر شود.

در خودروهای دیفرانسیل جلو، هرزگردی چرخ ها عموما باعث پیش آمدن کم فرمانی و حرکت خودرو به سمت خارج پیچ می‌شود، در خودروهای دیفرانسیل عقب نیز، هرزگردی موجب بروز بیش‌فرمانی و حرکت خودرو به سمت داخل پیچ، یا حتی اسپین شدن خودرو(پیچش خودرو به دور خود) می‌شود.
برای جلوگیری از این شرایط، ترکشن کنترل یا همان سیستم کنترل کشش برای خودروها استفاده می‌شود.

در این شرایط عملکرد سیستم کنترل کشش و کنترل پایداری بسیار شبیه به هم خواهد بود با این تفاوت که کنترل کشش سعی در جلوگیری از وقوع بیش یا کم فرمانی دارد تا خودرو از مسیر خود خارج نشود، اما سیستم کنترل پایداری، در صورتی که خودرو از مسیر خارج شود، برای بازگرداندن آن به مسیر اصلی تلاش خواهد کرد.

عملکرد ترکشن کنترل به طور کلی به دو مرحله کلی تقسیم میشود، مرحله نخست تشخیص هرزگردی چرخ های محرک خودرو است و مرحله دوم، انجام راه‌کارهایی برای کنترل شرایط.

مرحله نخست تقریبا در تمام خودروها مکانیزم یکسانی دارد، در حال حاضر تقریبا تمام خودروهایی که حداقل استانداردهای ایمنی را داشته باشند، مجهز به سیستم ترمز ضدقفل (ABS) هستند، در این سیستم، برای هر چرخ سنسورهایی نصب شده تا سرعت گردش هر چرخ به صورت مداوم رصد شود، سیستم ترکشن کنترل نیز از اطلاعات واصله از همین سنسورها برای تشخیص شرایط هرزگردی استفاده می‌کند.

شباهت سیستم های ABS و TCS نیز در اینجاست که هردو وظیفه جلوگیری از لیز خوردن چرخ هارا بر عهده دارند، ترمز ضد قفل وظیفه جلوگیری از لیز خوردن هر4 چرخ خودرو در زمان ترمز گیری را بر عهده دارد، اما TCS از لیز خوردن لاستیک‌های محرک خودرو در هنگام گاز دادن جلوگیری می‌کند.

اگر اطلاعات سنسور ABS، نشان دهند سرعت یک چرخ به صفر رسیده در حالی که دیگر چرخ ها در حال حرکت هستند، سیستم ABS وارد مدار میشود، اما اگر این سنسورها نشان دهند سرعت یک، یا چند چرخ محرک خودرو از دیگر چرخ ها بیشتر شده، آنگاه سیستم کنترل کشش یا TCS وارد عمل می‌گردد.
اما مرحله دوم اقدامات سیستم کنترل کشش،در خودروهای مختلف، مکانیزم‌های مختلفی دارد و عملکرد آن در هر خودرو، شامل یک یا چند مورد می‌باشد.

تمام راهکارهایی که سیستم کنترل کشش برای بازگرداندن چسبندگی چرخ های محرک خودرو انجام میدهد، سعی در کاهش یا کنترل گشتاوری که به چرخ ها میرسند دارند و برای اینکار، به طور کل چند اقدام زیر ممکن است انجام شوند:

1-اعمال نیروی ترمز روی یک یا چند چرخ
2-ایجاد تغییر در زمان جرقه زنی شمع ‌ در یک یا چند سیلندر
3-ایجاد تغییرات در سیستم پاشش سوخت یک یا چند سیلندر
4-بستن دریچه گاز خودرو (در خودروهایی که دریچه گاز برقی دارند)
5- کاهش بوست(فشار) توربو یا سوپر شارژر در خودروهایی که به این سیستم ها مجهزند.

راهکار اول در صورتی کارایی دارد که فقط یکی از چرخ های محور محرک خودرو دچار هرزگردی شده باشد، اما 4 مورد بعدی، در صورتی کارایی دارد که هر دو چرخ محور محرک خودرو دچار هرزگردی شوند.

این سیستم تقریبا بر روی اکثر خودروهای تولیدی امروز وجود دارد.
کنترل کشش، از جمله سیستم هایی است که به صورت پیش فرض و از زمان استارت خوردن خودرو فعال است.
در برخی خودروها اما امکان خاموش کردن این سیستم برای راننده فراهم شده

اما امروزه در اکثر خودروها، با فشردن کلید خاموش کردن کنترل پایداری امکان‌پذیر است.

سیستم کنترل کشش استفاده شده در خودروهای مدرن، عملکرد بسیار سریعی دارد و در صورتی که برای حفظ کنترل خودرو، مداخله ای انجام دهد، چراغی که داخل مجموعه صفحه کیلومتر خودرو قرار دارد، شروع به چشمک زدن خواهد کرد.

البته در برخی خودروها، چراغ جداگانه ای برای سیستم کنترل کشش در نظر گرفته نشده و چراغ هشدار کنترل کشش، با چراغی که برای سیستم کنترل پایداری در نظر گرفته شده یکسان است.

 

پنچر شدن لاستیک خودرو اتفاقی است که احتمال وقوع آن همواره وجود دارد، شاید کمتر کسی را بتوان یافت که در طول دورانی که رانندگی می‌کرده است، هیچ‌گاه با مشکل پنچر شدن خودرو مواجه نشده باشد. (در طول یک دوره طولانی رانندگی)
پنچرشدن خودرو در هر شرایطی اتفاقی ناخوشایند است، اما اگر لاستیک خودرویتان پنچر شود و شما توان تعویض لاستک خودرو خود را نداشته باشید، به سرعت احساس درماندگی خواهید کرد، و ممکن است به جای چند دقیقه، چندین ساعت تاخیر در برنامه سفرتان ایجاد شود.

به طور کلی پنچرگیری کار نسبتا ساده‌ای است و یک راننده الزاما باید یک ایده کلی از روش تعویض تایر داشته باشد.
همینطور به طور جدی توصیه می‌کنیم هر زمان که خودروی جدیدی تهیه کردید، در اولین فرصت سری به صندوق عقب خودرو زده و لاستیک زاپاس، جک و آچار چرخ خودرو خود را بررسی کنید تا در زمان پنچری احتمالی خودرو، وقت کمتری از دست بدهید. (محل قرار گرفتن و نوع لاستیک‌های یدک در ماشین‌های مختلف متفاوت است، بنابر این بهتر است قبل از اینکه حادثه‌ای رخ دهد محل قرار گرفتن لاستیک یدک و جک و آچار چرخ را پیدا کنید.)

همچنین همواره به صورت دوره ای لاستیک یدک را بازدید کنید تا مطمئن شوید به‌اندازه‌ی کافی هوا دارد.

اما چگونه چرخ خودرو خود را تعویض کنیم؟

همیشه این نکته را در نظر داشته باشید که پنچر شدن لاستیک به تنهایی (منظورمان ترکیدگی لاستیک نیست)، هرگز اتفاق خطرناکی محسوب نمی شود، اما واکنش نسنجیده راننده می‌تواند موجب اتفاقات تلخ بسیاری شود.

مهم ترین بحث برای انجام هر کاری، رعایت اصول ایمنی است، بنابر این برای تعویض لاستیک نیز لازم است حتما خودرو را در محلی امن قرار داده و ترجیحا در پارکینگ های استاندارد حاشیه راه توقف کنید.

– در مسیر های پر رفت و آمد، حتما چندین متر عقب تر از خودرو، علایمی برای جلب توجه دیگر رانندگان قرار دهید.
– سعی کنید خودرو را در محلی که شیب زیادی ندارد متوقف کنید، حتی اگر مجبور شوید چند متری با لاستیک پنچرتان حرکت کنید.
– پس از توقف ترمز دستی(ترمز پارک) خودرو را کاملا درگیر کرده و خودرو را در دنده قرار دهید(خودروهای اتوماتیک در حالت P)
– در صورتی که مجبور به توقف در محلی دارای شیب شدید، سعی کنید چرخ‌های سمت مخالف سمتی که قرار است بلند کنید را بوسیله سنگ،آجر یا….. مهار کنید.

همچنین قبل از شروع، در صورت امکان دستکش کار بپوشید چرا که تعویض لاستیک خودرو با وجود اینکه کار بسیار ساده ایست، به راحتی می‌تواند با سیاه کردن دستها و لباس هایتان، شما را از حضور در جلسه ای که در راه آن بودید منع کند.

1- پس از توقف جک آچار چرخ و لاستیک زاپاس را از محل خود خارج کرده و در نزدیکی چرخ پنچر شده قرار دهید. 2- کاور (قالپاق) چرخ را جدا کنید.

– می توانید با استفاده از پیچ گوشتی قالپاق را جدا کنید. فقط کافی است سر پیچ گوشتی را وارد قسمتی کنید که لبه کاور با چرخ تماس دارد و کمی نیرو وارد کنید(ممکن است مجبور شوید این کار را در چند قسمت انجام دهید، مانند وقتی که می خواهید در یک قوطی رنگ را جدا کنید.)
– البته قالپاق چرخ در بعضی خودروها مثل هیوندای آوانته یا کیا ریوهای تولید سایپا، با سفت شدن پیچ های چرخ نصب شده اند که در این صورت، با نیرو وارد کردن زیاد، تنها نتیجه، شکستن قالپاق خواهد بود.(این موضوع که قالپاق خودروتان چطور نصب شده است، با مطالعه دفترچه راهنما یا کمی بررسی ظاهری مشخص خواهد شد)

3- زیر خودرو جک زده و آن را بالا ببرید (چرخ از زمین جدا نشود)

– جک خودرو را در محل استاندارد قرار دهید.
– برای پیدا کردن موقعیت مناسب جک به دفترچه راهنمای مالک مراجعه نمایید.
– خودرو را را تا حدی که کمی از وزن آن روی جک قرار گیرد بالا ببرید.
– اگر از جک دستی فابریک خودرو استفاده می کنید، سعی کنید اهرم آن را دقیقا روبروی جک قرار دهید و به طور یکنواخت آن را بپیچانید.
– اگر از جک هیدرولیکی استفاده می‌کنید، اهرم آن را نرم و یکنواخت بالا و پایین کنید،و هربار آن را از پایین ترین حد به بالا ترین حد ببرید تا بتوانید با کم ترین مصرف انرژی و سریعترین زمان کار را انجام دهید.

4- پیچ‌های چرخ را شل کنید.

– این کار را با استفاده از آچار چرخ فابریک خودرو یا نمونه های استاندارد انجام دهید.
– آچار را به ترتیب روی پیچ ها گذاشته و تمام وزن خود را به سمت چپ وارد کنید.(پیچ ها را در جهت خلاف عقربه های ساعت بچرخانید) پیچ‌های چرخ را کاملا جدا نکنید، فقط به اندازه‌ای شل کنید که بتوان بعد از جک زدن به راحتی جدایشان کرد.
– اگر خودروی شما مجهز به رینگ های اسپرت آلیاژی است با دقت بیشتری این کار را انجام دهید تا آسیب نبینند(خط و خش، پریدگی و….).

5- جک را آنقدر بالا ببرید تا چرخ پنچر شده کاملا از سطح زمین جدا شود.

6- پیچ(مهره)های چرخ را کاملا رها کنید.

– پیچ ها را با دست درآورده و آن ها را در محل امنی قرار دهید تا گم نشوند (داخل کاور چرخ یا قالپاق)

7- لاستیک پنچر را درآورید.

– تایر پنچر شده را با دو دست،مستقیم به سمت بکشید و نزدیک عقب خودرو بگذارید تا سر راهتان نباشد.

8- لاستیک زاپاس را بلند کرده و در جای خود قرار دهید. 9- پیچ های چرخ را سرجایشان قرار داده و ببندید.

– برای بستن پیچ ها آنهارا در جهت حرکت عقربه های ساعت بپیچانید.
– همواره ابتدا پیچ ها را با دستچند دور بچرخانید تا به طور صحیح بسته شوند.
– سپس هر پیچ چرخ را با آچار سفت کنید تا کاملا محکم در جای خود قرار گیرد(ترتیب سفت کردن پیچ ها بهتر است به صورت ضربدری باشد)
– برای کاملا محکم کردن پیچهای چرخ، صبر کنید تا خودرو روی زمین قرار بگیرد.

10- خودرو را پایین آورید.

11- بعد از اینکه خودرو کاملا روی زمین قرار گرفت با آچار چرخ، پیچهای چرخ را تا آنجا که میتوانید محکم کنید. ( برای این کار می توانید از وزن خود نیز استفاده کنید) 12- کاور چرخ یا قالپاق را دوباره سرجای خود قرار دهید.

– برای این کار، کافیست قالپاق را در جای خود نگه داشته و با کف دست محکم به آن ضربه بزنید.
– استفاده از آچار و چکش، موجب فرورفتن یا شکستن قالپاق خواهد شد.

در برخی خودروهای امروزی اما، چرخ زاپاس، سایزی کوچکتر از چرخ های اصلی خودرو دارند که اصطلاحا به آنها زاپاس فرغونی می گویند، در برخی موارد شرکت سازنده توصیه کرده است که این لاستیک های یدک، به جهت ایجاد اخلال در کارکرد بعضی سیستم های الکتریکی یا مکانیکی خودرو،برای محور خاصی استفاده نشوند، بنا براین لازم است در صورتی که زاپاس خودرویتان از این نوع می باشد، نسبت به مطالعه دفترچه راهنمای خودرو اقدام نمایید تا با آگاهی از محدودیت های احتمالی، از آسیب رسیدن به خودرو و ایجاد مخارج اضافی جلوگیری کنید.