ما هم مثل اکثر افراد اعتقاد زیادی به نقش زیاد لاستیک‌های فصلی نداشتیم و تصور می‌کردیم که این لاستیک‌ها نمی‌توانند کار سیستم چهار چرخ محرک را انجام دهند. البته هنوز هم از گوشه و کنار و می‌شنویم که فرستادن قدرت پیشرانه به چرخ‌های بیشتر شما را از لاستیک‌های فصلی بی‌نیاز می‌کند؛ اما برای فهمیدن اینکه در گذشته اشتباه می‌کردیم تنها 5 دقیقه زمان نیاز بود! با نشستن پشت فرمان خودرویی که مجهز به لاستیک‌های زمستانی بود بسیاری از ایده‌های قدیمی اشتباه از آب درآمدند؛ و بله این موضوع دربرگیرنده‌ی مالکان خودروهای شاسی‌بلند و تراک دو دیفرانسیل نیز هست. داشتن سیستم چهار چرخ محرک شما را در برق شکست‌ناپذیر نمی‌کند. این یک تصور غلط بوده و باید اصلاح شود.

قانون پایه این است که اگر دمای محل زندگی شما به زیر 7 درجه سانتی‌گراد افت کرد باید از لاستیک‌های زمستانی استفاده کرد؛ و این یک تئوری توطئه نیست. این علم است. به یاد داشته باشید، آن‌ها لاستیک‌های زمستانی هستند نه لاستیک‌های برفی. حتی اگر هیچ برفی روی زمین ننشسته باشد، مواد نرم‌تر بکار رفته در لاستیک‌های زمستانی نقطه انجماد پایین‌تری دارند و این امر به آن‌ها اجازه می‌دهد تا انعطاف‌پذیر باقی بمانند. این ترکیبات به همراه الگوهای آج مخصوص و کانال‌های آب بی‌شمار به لاستیک اجازه می‌دهد تا چسبندگی زیادی را که لاستیک‌های تمام فصل از ایجاد آن عاجزند فراهم نماید.

به یاد داشته باشید، ما اینجا از چسبندگی حرف می‌زنیم نه از کشش. این دو واژه اغلب به جای هم استفاده می‌شوند و اگرچه اساساً واژه‌هایی یکسان هستند اما تفاوت بسیاری دارد و این مورد در رانندگی زمستانی بسیار مهم است.

 

 

کشش به عنوان حد اصطکاک بین لاستیک‌ها و سطح جاده تعریف می‌شود. با رسیدن به حد نهایی چرخ شروع به هرزگردی خواهد کرد که همین امر منجر به دخالت سیستم کنترل کشش می‌شود. چسبندگی به عنوان میزان چسبیدن به سطح جاده تعریف می‌شود و حتی زمانی که نیرو به چرخ منتقل نمی‌شود امری حیاتی به شمار می‌رود. چسبندگی همچنین در بحث چگونگی توقف خود خودرو نیز مطرح است. سیستم چهار چرخ محرک باعث افزایش این موضوع نمی‌شود؛ و اینجاست که نمی‌توان سیستم چهار چرخ محرک را به لاستیک‌های زمستانی ترجیح داد.

و برای آن دسته از افرادی که نگران هزینه‌ی اضافی خرید لاستیک‌های زمستانی هستند باید گفت فراموش نکنید داشتن دو ست از لاستیک‌ها در طول سال باعث کاهش ساییدگی هر دوی آن‌ها می‌شود. اگر هنوز نتوانسته‌اید خود را برای این هزینه توجیه کنید باید گفت رسماً ایمنی خود و اطرافیان را با مشتی دلار معامله کرده‌اید!

سیستم چهار چرخ محرک در زمان عبور از راه‌های پوشیده از برف عالی است اما تصور غلط درباره‌ی برتری این سیستم در زمستان باید محو شود. اگر می‌توانید کشف کنید که سیستم چهار چرخ می‌تواند سرعت خودرو را در جاده‌های لغزنده کم کند پس می‌توانید آن را به عامه‌ی مردم بفروشید! اما اگر قادر به انجام چنین کاری نیستید پس هر چه زودتر به یک لاستیک‌فروشی مراجعه کنید. این برای شما خوب است!

لاستیک سایی که بیشتر در خودرو های مدل پائین دیده می‌شود ، به علت آن است که به مرور زمان زاویه‌های تنظیم این خودروها به هم می خورد و نیز هنگام انجام تعمیرات توسط تعمیرکاران غیر مجرب، این اندازه ها رعایت نمی وشند و یا اصلا دقیق تنظیم نمی شوند مثلا به هنگام تعمیر جلوبندی ماشین و تعویض سیبک ها یا فنر بندی خودرو ممکن است، این تنظیم ها به هم بخورد. خیلی از تعمیر کاران ما اساسا با اصطلاحات کمبر و کستر و تو این و تو اوت آشنایی ندارند و حتی ممکن است که این عبارات به گوششان هم نخورده باشد.

 

در مبحث خودرو ، بحثی است بنام هندلینگ ( که به معنی همان خوش دستی ماشین است ) که البته بخش عمده ای از آن مربوط به مسائل فنی و طراحی خودرو می شود و بخشی از آن هم ناشی از میزان بودن تنظیم های خودرو است. خودرویی که بخوبی تنظیم باشد، رانندگی به مراتب لذت بخش تر و راحت تری را دارد.

فرمان ماشین در حین حرکت نباید به چپ یا راست منحرف شود ، حتی اگر آن را رها هم کنید ، نباید چنین وضعی پیش بیاید . گاهی هم فرمان لرزش دارد ، بعضی از وقت ها تنظیم فرمان آنقدر به هم خورده است که اصطلاحا می گویند فرمان گیج است چون بدرستی عمل نمی کند. همه این موارد به اضافه موارد متعد دیگر می تواند علل گوناگونی داشته باشد از خرابی و سائیدگی پلوس ها گرفته تا ایراد در بالانس چرخها و یا حتی تنظیم نبودن باد لاستیک ها. که قضاوت در مورد این موارد متعدد کار تعمیرکار است تا بتواند عیب اصلی را تشخصی دهد و این مهم ترین بخش یک کار تعمیراتی است . در اینجا بدون اینکه وارد مباحث پیچیده تنطیم های گوناگون ماشین شویم به اشاره ای گذرا به این موضوعات اکتفا می کنیم تا لااقل دید تازه تری نسبت به موضوعی که بظاهر کم اهمیت می نمابد، پیدا کنید.

سائیدگی غیر عادی لاستیک ها نشانه خوبی است برای اینکه متوجه شویم که زمان تعویض آنها فرا رسیده است ولی آیا این می تواند هشداری باشد برای اینکه شما متوجه شوید که بخش هایی دیگر خودرو از جمله: فرمان، جلوبندی و فنر بندی آن نیز دچار مشکل شده اند؟ اگر با این هشدارهای اولیه آشنایی داشته باشید می توانید با کارهایی که جزء تعمیرات پیشگیرانه است باعث شوید که از خرابی خودرو در جاده ها جلوگیری بعمل آید.

فرمان خودروها

اگر خودرو شما به هنگام رانندگی به یک سمت کشیده می شود ( بخصوص زمانی که فرمان را رها می کیند ) اولین کاری که باید انجام دهید این است که میزان بودن باد لاستیک ها را چک کنید. اما اگر باد لاستیک ها را چک کردید و تنظیم بودند آنگاه ممکن است اشکال در جای دیگری باشد، ممکن است ،میل فرمان نامیزان باشد یا زاویه کمبر و کستر درست نباشند یا فرمان درست در مرکز تنظیم نشده باشد. اگر فرمان ماشین شما بیش از اندازه بازی دارد یا به سختی می پیچید، باید مارپیچ فرمان و قطعات داخلی جعبه فرمان را چک کنید.

فنربندی

فنر بندی ماشین از اجزای متعددی تشکیل شده است در این حالت لازم است که همراستایی چرخها و یاتاقانهای آنها و بوش و میله تعادل و بازوهای کنترل فنر و خود فنرها را بررسی کنید. اگر بخش هایی از فنر ها دچار سائیدگی شده یا صدمه دیده اند باید تعویض شوند. چون اگر این کار صورت نگیرد باعث فرسودگی و صدمه دیدن پیش از موعد سایر بخش های سیستم فنر بندی و خودرو می شود.

همراستایی

برای هدایت کردن مناسب و درست خودرو و جلوگیری از سائیدگی لاستیکها؛ لازم است که چرخها هم راستا باشند. این کار باعث می شود که از سائیدگی و اصطکاک و سر خوردن چرخها جلوگیری شود. ضمن اینکه میزان مصرف سوخت هم کاهش می یابد و از وارد آمدن فشار بر روی فرمان و سیستم فنر بندی کاسته می شود و هدایت خودرو بهتر صورت می گیرد. برای همراستایی و تنظیم چرخهای خودرو سه نوع تنظیم وجود دارد:

زوایای کبر، کستر و تفارب و تنافر زاویه چرخها (toe out و toe in)

کمبر و کستر به معنی مقدار بیرون بودن و داخل بودن قسمت جلوی چرخهاست . هدف از این تنظیم توزیع بار خودرو بطور متوازن بر روی سطح جاده است. این کار باعث می شود که فرمان دهی خودور بسهولت صورت گیرد و از سائیش لاستیک ها جلوگیر بعمل آید.

زاویه کستر میزان داخل یا بیرون بودن زاویه چرخهاست. تنظیم بودن زوایه کستر باعث می شود که چرخاندن فرمان خودرو راحت تر صورت گیرد. حرکت ماشین بر روی جاده از تبات بهتری برخودار باشد و برگشت فرمان در هنگام پیچیدن بهتر صورت گیرد. زوایای: ” تو این ” و ” تو اوت ” هم از این جهت مهم هستند . اگر انها را با پاهای خودتان مقایسه کنید ، اگر قسمت جلوی چرخها بطرف داخل متمایل باشد مثل حالتی است که نوک پاهای شما به طرف داخل متمایل است و به عکس ” تو اوت ” به معنی متمایل بودن نوک انگشتان بطرف خارج است. خارج از تنظیم بودن این زوایا باعث مالش و سایش لاستیکها می شود.

لاستیک ها دارای ساختارهای مختلفی هستند که عبارتند از:

 

لاستیک بایاس

لاستیک بایاس با تسمه

لاستیک رادیال

لاستیک توپر

لاستیک نیمه پنوماتیک

در زیر به معرفی این ساختارها می پردازیم:

لاستیک بایاس

 

 

در ساختار لاستیک بایاس (bias) (مورب) یا متقابل لا (Cross ply) از سیم‌های لایه‌ی بدنه استفاده می‌شود که به صورت مورب از یک زهوار به زهوار دیگر می‌رسند. معمولا بازه‌ی زاویه‌ی سیم‌ها بین ۳۰ تا ۴۰ درجه است. با قراردادن لایه‌های پی‌درپی که با زاویه‌های مخالف قرار گرفته‌اند، یک الگوی متقاطع ایجاد می‌شود که رویه‌ی لاستیک بر روی آن قرار می‌گیرد. این طراحی موجب انعطاف‌پذیری بدنه‌ی لاستیک بایاس می‌شود، که بزرگ‌ترین مزیت ساختار لاستیک بایاس است، زیرا کمک می‌کند رانندگی در سطوح ناهموار، بسیار روان شود. این زیرسازی همچنین بزرگترین عیب لاستیک بایاس نیز هست زیرا مقاومت گردشی (rolling resistance) افزایش می‌یابد و کنترل و نیروی کشش با سطح جاده که منجر به حرکت می‌شود در سرعت‌های بالا کاهش می‌یابد.

لاستیک بایاس با تسمه

لاستیک بایاس با تسمه (belted bias) دارای دو یا تعداد بیشتری لایه‌های بایاس (مورب) است و تسمه‌های تثبیت کننده مستقیما زیر رویه‌ی تایر قرار دارند. این ساختار نیز مانند ساختار لاستیک بایاس موجب نرم و روان شدن رانندگی می‌شود، با این تفاوت که مقاومت گردشی به علت این که تسمه‌ها سختی رویه را افزایش می‌دهند، کاهش پیدا می‌کند. طراحی لاستیک بایاس با تسمه توسط آرمستارنگ معرفی شد، ولی گودیر استفاده از آن را با عرضه‌ی تجاری تایر “Polyglas” (پلی گلس) رواج داد. از ویژگی‌های لاستیک بایاس با تسمه می‌توان به بدنه‌ای از جنس پلی‌استر و تسمه‌هایی (belt) از جنس پشم‌شیشه اشاره کرد. در لاستیک های بایاس با تسمه مانند لاستیک های متداول دو لایه‌ی اصلی از جنس پلی‌استر، ابریشم مصنوعی (رایون) و یا نایلون وجود دارد، اما در لاستیک های تسمه‌دار برای ارتقاء کارایی، بالای این لایه‌ها تسمه‌های جانبی در زوایای مختلف وجود دارد که لاستیک های بایاس بدون تسمه فاقد این ویژگی هستند. تسمه‌ها را از جنس پشم‌شیشه یا فولاد می‌سازند.

لاستیک رادیال (شعاعی)

 

در ساختار لاستیک رادیال (radial)، سیم‌های لایه‌ی بدنه از زهوارها و در راستای رویه گسترش پیدا می‌کنند.، به نحوی که سیم‌ها حدودا در زوایای سمت راست خط مرکزی رویه‌ی لاستیک و به صورت موازی با یکدیگر قرار می‌گیرند. این سیم‌ها، مانند تسمه‌های نگه‌دارنده دقیقا زیر رویه‌ی لاستیک (آج) قرار دارند. تسمه‌ها (belts) ممکن است به صورت سیم یا فولاد باشند. مزایای ساختار لاستیک رادیال عبارتند از طول عمر بیشتر رویه (آج)، سهولت هدایت فرمان و مقاومت گردشی کم. از معایب لاستیک رادیال می‌توان به سخت‌تر شدن رانندگی در سرعت پایین بر روی سطوح ناهموار اشاره کرد و همچنین در زمینه‌ی آفرود (off-road) قابلیت خودشویی (self-cleaning) لاستیک کاهش پیدا می‌کند و در سرعت‌های پایین چسبندگی با سطح جاده کم است.

مزایا و معایب لاستیک های رادیال و بایاس: مزایای لاستیک بایاس

انعطاف پذیری بدنه لاستیک
رانندگی روان روی سطوح ناهموار
مناسب برای سخت ترین جاده های آفرود

معایب لاستیک بایاس

طول عمر کوتاه
نامناسب برای رانندگی در جاده های شهری
پر سرو صدا

مزایای لاستیک رادیال

دوام بیشتر
سهولت هدایت فرمان
مقاومت گردشی کم

مزایای لاستیک رادیال

سخت‌تر شدن رانندگی در سرعت پایین بر روی سطوح ناهموار
چسبندگی کم با سطح جاده در سرعت های پایین

لاستیک توپر

بسیاری از تایرهایی که مصارف صنعتی و تجاری دارند، غیر پنوماتیک (non-pneumatic) هستند. این تایرها توسط عملیات قالب‌ریزی، از لاستیک سخت و ترکیب‌های پلاستیکی تولید می‌شوند. تایر ماشین‌های چمن‌زنی، اسکیت‌بردها، ماشین‌های مخصوص زمین گلف، اسکوترها، بسیاری از ماشین‌های سبک صنعتی، چرخ دستی‌ها و تریلرها نمونه‌ی لاستیک توپر هستند. یکی از رایج‌ترین کاربردهای لاستیک توپر در دستگاه‌های جابه‌جا کننده‌ی وسایل (forklift) است. چنین تایرهایی را به شیوه‌ی پرس هیدرولیک نصب می‌کنند.

لاستیک نیمه پنوماتیک

لاستیک های نیمه بادی میان‌تهی هستند اما در این تایرها برخلاف تایرهای بادی، فشارهوا وجود ندارد. لاستیک نیمه‌بادی، سبک وزن و ارزان قیمت است، پنچر نمی‌شود و در زیرسازی (cushioning) به کار گرفته می‌شود. از لاستیک نیمه بادی به عنوان عضو کامل‌کننده‌ی چرخ و حتی جزء جدایی ناپذیر بلبرینگ استفاده می‌شود. لاستیک نیمه پنوماتیک در ماشین‌های چمن‌زنی، ویلچر و فرغون کاربرد دارند. می‌توان سطح لاستیک نیمه‌بادی را طرح داد که در این صورت عموما برای مصارف صنعتی به‌کار می‌روند، و به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که به هنگام استفاده از رینگ جدا نشوند.

تایرهای میان‌تهی‌ای که تحت فشار هوا نیستند، برای خودرو نیز طراحی شده‌اند، مانند توییل (Tweel). واژه‌ی توییل از ترکیب دو کلمه‌ی انگلیسی تایر (tire) و چرخ (wheel) نشات‌گرفته. توییل، یک نوع تایر آزمایشی‌است که توسط کمپانی میشلن (Michelin) طراحی شده‌است. پوشش بیرونی توییل مانند تایرهای رادیال معمولی از جنس لاستیک است، اما بخش داخلی فنرهای قابل انقباض مخصوصی از جنس پلی‌یورتان (polyurethane) دارد که به راحتی و روان‌بودن رانندگی کمک می‌کند. این تایرها هرگز پنچر نمی‌شوند و هدف این است که راحتی و روانی‌ تایرهای مشخصه بلند (higher-profile tires) که دیواره (sidewall) بلند دارند، با مقاومت در برابر نیروهای جانبی تایرهای مشخصه کوتاه ادغام شود. این تایرها هنوز برای استفاده‌ی گسترده در بازار ارائه نشده‌اند.

آشنایی با روش‌های نوین صافکاری و اصلاح بدنه خودرو

بدنه خودرو در تمام لحظات حرکت‌، ممکن است در معرض آسیب‌های مختلف قرار بگیرد و از حالت استاندارد خود خارج شود.

 

این بخش مهم خودرو‌، مانند پوست بدن انسان عمل می‌کند و در کنار ایجاد پوشش برای اجزای درونی‌، دو عملکرد بسیار مهم دیگر نیز دارد. در مرحله نخست‌، زیبایی خودرو و چشم‌نواز بودن آن با طراحی بدنه شکل می‌گیرد و در سرعت‌های بالا قوس‌ها و شکستگی‌های تعبیه شده ‌روی آن می‌توانند به کاهش نیروی درگ و در نتیجه بهبود عملکرد خودرو کمک کنند. به هر حال آسیب دیدن این بخش امری اجتناب‌ناپذیر شمرده می‌شود که در کلانشهری مانند تهران نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. همه ما از دیرباز با یکی از سنتی‌ترین روش‌های ترمیم بدنه آشنا هستیم که همچنان در صافکاری‌های سطح کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش از یک وسیله به نام قالب تنه استفاده می‌شود که با سطح قوسی خود می‌تواند هر قسمت از بدنه را به شکل مورد نظر بازگرداند.

اما این روش سنتی قطعا نقاط ضعف بسیار زیادی دارد و نمی‌توان در دنیای خودروهای مدرن به آن تکیه کرد. در این مقاله سعی شده است تا شما با برخی از روش‌های نوین اصلاح بدنه خودرو آشنا شوید. البته این نکته لازم به ذکر است که هنوز هیچ دستگاه خودکاری تاکنون برای صافکاری بدنه خودروهای مختلف ساخته نشده است و همچنان چشم انسان نخستین فیلتر برای اصلاح بدنه یک خودرو است. مهارت و تسلط فرد اپراتور حتی در روش‌های نوین نیز بسیار سرنوشت‌ساز و مهم به شمار می‌آید.

1. میله PDR

 

PDR در واقع مخفف عبارت صافکاری بدون رنگ است که با روش‌های گوناگون انجام می‌شود. در صورتی می‌توان بدنه خودرو را بدون نیاز به رنگ‌آمیزی اصلاح کرد که آسیب‌ گستردگی زیادی نداشته باشد و شکستگی رنگ نیز رخ نداده باشد. اما یکی از مشکلاتی که بسیاری از افراد با آن مواجه هستند‌، عدم وجود دسترسی به برخی نقاط خودرو است. به طور مثال رکاب زیر درب بسیاری از خودرو‌ها به صورت یک قوطی توخالی طراحی می‌شود که در صورت آسیب دیدن این بخش‌، عمل صافکاری با مشکلات فراوانی روبه‌رو خواهد بود. اما به کمک یک وسیله بسیار ساده و جالب می‌توان به تمام نقاط فضاهای بسته نیز دسترسی داشت. این وسیله از یک میله با طول‌های مختلف تشکیل می‌شود که در یک سر خود دسته‌ای برای قرار‌گیری در دست و در سوی دیگر یک خم 90 درجه برای آن تعبیه شده است.

در انتهای این خم‌، یک رزوه قرار داده شده که می‌توان عضو اصلی این میله را ‌روی آن نصب کرد. این قطعه در واقع یک گوی کروی است که در محلی ثابت شده و به کمک بلبرینگ‌های تعبیه شده در داخل محفظه بیرونی‌، می‌تواند به راحتی در جای خود به هر جهتی بچرخد. فرد متخصص با توجه به نوع آسیب‌دیدگی و قوس‌ها و شکستگی‌های موجود در قسمت آسیب‌دیده‌، گوی مناسب را انتخاب می‌کند و پس از نصب‌ روی میله‌، آن را به داخل محفظه هدایت کرده و با فشار دست خود و حرکت معکوس میله‌، گوی را در پشت محل تورفتگی‌، قرار می‌دهد و با فشارهای موضعی و کنترل شده‌، اقدام به رفع آن می‌کند. در مواردی جهت اطلاع از محل قرار‌گیری گوی در داخل محفظه‌، از نوع مگنتی آن استفاده می‌شود که می‌توان همزمان در سطح خارجی از یک ساچمه بسیار ریز استفاده کرد تا به همراه گوی آهنربایی‌، حرکت کند و موقعیت آن را در هر لحظه نشان دهد. امروزه این وسیله به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای رفع تو‌رفتگی‌های موضعی استفاده می‌شود.

2. اهرم کششی

 

یکی دیگر از ابزار پرکاربرد در رفع تو‌رفتگی‌های محدود‌، اهرم کششی است که به همراه ملحقات خود در یک بسته عرضه می‌شود. روش استفاده از این پکیج‌، اینگونه است که ابتدا گیره‌ها ‌روی مسیر آسیب‌دیدگی به وسیله چسب مخصوص‌، ثابت می‌شوند‌، سپس اهرم کششی با تکیه بر بدنه خودرو با قرارگیری در داخل هر گیره‌، به سمت عقب کشیده می‌شود تا نقطه مورد نظر به محل سابق خود بازگردد. این کار تا زمانی رخ می‌دهد که تمام نقاط تورفتگی به خوبی اصلاح شوند و به شکل عادی خود بازگردند. از این اهرم می‌توان برای رفع آسیب‌های گسترده‌تری نسبت به روش میله‌ای استفاده کرد زیرا گیره‌ها قابلیت نصب ‌روی هر سطحی را دارا هستند. همچنین در صورت عمیق بودن آسیب نیز می‌توان از ترکیب این دو ابزار برای رفع آسیب‌دیدگی استفاده کرد.

3. ایستگاه کشنده

 

ابزارهای کشنده به چند دسته تقسیم می‌شوند. در نخستین و ساده‌ترین نوع از آن ابزار از مکنده‌های بسیار قوی برای کشیدن نقاط آسیب‌دیده استفاده می‌شود‌. در نوع دیگر این روش‌، بسط‌های کلید شکل به وسیله جوش نقطه‌ای به بدنه متصل می‌شوند تا قابلیت کشیده‌شدن نقطه‌ای به سطح آسیب‌دیده افزوده شود. پس از اتصال این بسط‌ها‌، یک جک عریض‌، با کشیدن این گیره‌ها محل تو‌رفتگی را به بیرون می‌کشد.

معمولا این عمل تا حدی انجام می‌شود که بدنه بیش از حالت استاندارد گذشته به بیرون کشیده شود و سپس به وسیله چکش‌، سطح به حالت اولیه باز‌می‌گردد. برای انجام این کار حتما باید سطح مورد نظر ابتدا به وسیله سشوار صنعتی گرم شود تا از شکستن رنگ جلوگیری به عمل آید. از روش مکش در ایران نیز استفاده می‌شود که بسیار سریع و کم‌دردسر است و عملا به نیروی فیزیکی کمتری نسبت به روش‌های سنتی نیاز دارد.