یافتن راهکاری هایی برای هوا رسانی بهتر به پیشرانه یکی از اصول پایه علم تیونینگ به شمار می آید اما از سوی دیگر تخلیه سریعتر و کامل تر سیلندر از گازهای منفجر شده یا همان دود اگزوز نیز تاثیر بسزایی در مکش قدرتمندتر و تنفس بهتر پیشرانه ایفا می کند.از این رو نصب قطعه ای موسوم به هدرز یکی از اولین مراحل تیونینگ خودروهای معمولی محسوب میشود.

اگر برای شما این پرسش وجود دارد که هدرز دقیقا چیست؟ باید بگوییم هدرز در واقع یک منیفولد (چند راهه) خروجی بازنگری شده است که بر اساس اصول علم مکانیک سیالات شکل گرفته و به نحو دقیقی ساخته شده است. طراحی خاص و سطح صیقلی هدرزها که معمولا از جنس فلزاتی چون فولاد، استیل و آلیاژهای بسیار گران قیمت ساخته میشوند به خروج سریع و پر فشار گازهای سوخته شده حاصل از احتراق یاری می رساند و به تنهایی در حدود 5 تا 10 درصد به قدرت و گشتاور تولیدی پیشرانه خودروهای معمولی می افزاید.از سوی دیگر اصطکاک کمتر و افزایش قدرت پیشرانه در دورهای پایین، می تواند در کاهش مصرف سوخت نیز موثر باشد.بنابراین هدرز در واقع یک قطعه بازنگری شده است که به جای منیفولدخروجی چدنی خودروها نصب میشود.یکی از مزایای هدرز ها ، نصب ساده آن هاست که به راحتی در هر مغازه مکانیکی یا اگزوز سازی قابل انجام است اما طراحی و ساخت یک هدرز حرفه ای و کارا بر خلاف نصب آن به هیچ وجه ساده نیست.در دنیای امروزی طراحی بهینه اجزای تیونینگ موتور، تنها به کمک شبیه سازی بسیار دقیق پیشرانه در محیط نرم افزارهای حرفه ای چون GT POWER امکان پذیر است.از سوی دیگر ساخت هدرز ها نیز باید به صورت کاملا دقیق توسط دستگاه های مخصوص خم کاری لوله انجام شود و کیفیت عملیات جوش کاری و ماشین کاری نیز تاثیر انکار ناپذیری بر روی قابلیت های نهایی محصول خواهد داشت.

بنابراین طراحی و ساخت هدرز یک فرآیند وقت گیر و پر هزینه محسوب می شود.از این رو تقریبا تمامی کارخانجات خودروسازی از نصب هدرز بر روی محصولات ارزان قیمت و شهری خود صرف نظر کرده و انجام این کار را به متخصصان مراکز تیونینگ واگذار میکنند.البته عدم نصب هدرز فابریک برای تمامی خودروها صادق نیست و همواره شماری از خودروهای اسپورت نظیر ب ام و های M POWER ، آئودی های سری S و…در کنار سوپر اسپورت هایی نظیر پورشه ، فراری و…پس اط تجهیز به هدرز های کاملا حرفه ای ، کارخانه را ترک می کنند.به هر صورت باید گفت هدرزهای دست سازی که اغلب به وسیله مکانیک های سنتی یا برخی از صاحبین مغازه های اگزوز سازی ساخته می شوند به هیچ عنوان کارایی هدرزهای حرفه ای را که بر اساس اصول علمی شکل می گیرند را ندارند و استفاده از آن ها در بسیاری موارد،به افزایش مصرف سوخت منجر میشوند.یکی دیگر از مزایایی استفاده از هدرز ،تاثیر ناچیز آن بر صدای تولیدی پیشرانه و سیستم اگزوز است.به عبارت دیگر چنانچه خواستار تقویت پیشرانه خودروی خود و کاستن از میزان مصرف سوخت بدون ایجاد سر و صدای بیشتر هستید ، نصب هدرز یکی از بهترین انتخاب ها خواهد بود.در واقع بخش بسیار زیادی از صدای تولیدی پیشرانه توسط مجموعه اگزوز (لوله ها و منبع های اگزوز) منتشر میشود.

بنابراین نصب هدرز بدون اعمال تغییر در سایر بخش های سیستم اگزوز ، تاثیری بر وضعیت و شرایط آلایندگی صوتی خودروی شما نخواهد داشت.از سوی دیگر عکس این وضعیت نیز صادق است و چنانچه از صدای خودروهای اسپورت و مسابقه ای لذت میبرید، نصب مجموعه اگزوز حرفه ای به همراه هدرز ، قدرت بیشتر و صدای زیبا و هیجان انگیز را برای افراد علاقه مند به ارمغان می آورد.البته باید گفت در کشور ما ، نصب مجموعه اگزوز اسپرت تا حدودی با منع قانونی همراه است و به طور کلی استفاده از ادواتی که منجر به افزایش آلودگی صوتی خودروها میشوند توسط پلیس غیر مجاز اعلام شده است. با این وجود همانطور که گفتیم هدرز در زمره این قطعات محسوب نمیشود و نصب آن از لحاظ قانونی و …بلامانع است.هدرز های حرفه ای معمولا به صورت آبکاری شده تولید میشوند اما گذر زمان و حرارت پیشرانه معمولا باعث تغییر رنگ هدرز میشود.

در موتورهای احتراق داخلی وظیفه تنظیم میزان گشتاور و توان خروجی بر عهده دریچه گاز (Throttle body) است، دریچه گاز به وسیله یک شیر پروانه ای (Butterfly Valve) و تغییر زاویه آن میزان جریان هوای (Air Flow) ورودی به موتور را تنظیم می‌کند و بنابراین میزان پاشش سوخت نیز متناسب با این میزان هوا کاهش یافته و توان و گشتاور خروجی موتور تنظیم می‌شود. همچنین این وسیله با استفاده از یک مسیر جانبی به موتور اجازه می‌دهد زمانی که موتور تحت بار نیست و فرمانی از راننده مبنی بر فشار پدال گاز دریافت نشده است موتور به صورت بی‌بار (idle) همچنان روشن بماند.

انواع دریچه گاز:

عموماً کنترل و تغییر زاویه دریچه گاز با دو نوع اصلی صورت می‌گیرد: دریچه گاز مکانیکی و دریچه گاز الکترونیکی (یا برقی).

اجزاء تشکیل‌دهنده دریچه گاز:

دریچه گاز از یک شیر پروانه‌ای (Butterfly Valve) تشکیل شده است که با تغییر زاویه خود سطح مؤثر عبور جریان هوا را تغییر داده و میزان جریان هوا به موتور (ازطریق چندراهه ورودی و راهگاه‌ها) را تنظیم می‌کند. این شیر در دریچه گاز مکانیکی توسط کابل و مستقیماً با دستور راننده (فشار پدال گاز) عمل می‌کند، اما در دریچه گاز برقی توسط دستور سامانه مدیریت موتور تغییر زاویه می‌دهد. بدنه دریچه گاز عموماً از جنس آلومینیوم یا مواد ترکیبی (composite) ساخته می‌شود. استفاده از ماده ترکیبی به دلیل سبک‌تر بودن و مقاومت در مقابل خوردگی، نسبت به نوع آلومینیومی برتری دارد. در دریچه گاز برقی برای اجرا دستور ارسالی از سامانه مدیریت موتور در تغییر زاویه دریچه گاز از عملگر (actuator) و «حسگر (sensor) موقعیت دریچه گاز» استفاده می‌شود. این حسگر موقعیت لحظه‌ای دریچه گاز را به منظور تشخیص وضعیت‌های دور آرام (idle)، تمام بار (full load) و یا وضعیت‌های مربوط به شتابگیری (accelerating) یا کاهش سرعت خودرو (decelerating) به واحد مدیریت موتور (ECU) ارسال می‌کند. دریچه گاز علاوه بر مسیر هوای ورودی از طریق دریچه پروانه‌ای، دارای یک مسیر هوای اضافی است که هوا از طریق آن می‌تواند به صورت جانبی عبور کند. این مسیر عموماً توسط «استپر موتور» (Stepper motor) تنظیم و کنترل می‌شود. اهداف استفاده از «استپر موتور» عبارتند از: ایجاد حالت ساسات در زمان سرد بودن موتور و بسته بودن دریچه گاز، تنظیم دور آرام در زمان گرفتن بار اضافی از موتور (به طور مثال راه‌اندازی کولر)، تنظیم نسبت مناسب مخلوط سوخت و هوا در دور آرام و کاهش میزان تولید آلاینده‌ها در این شرایط و جلوگیری از بسته شدن سریع مسیر هوا زمانی که در سرعت‌های بالا راننده به طور ناگهانی پا را از روی پدال گاز برمی‌دارد.

در پایان می‌توان به مزیت استفاده از دریچه گاز برقی در موتورهای دوگانه‌سوز نیز اشاره کرد که با استفاده از آن و کالیبراسیون موتور در دو حالت برای دو سوخت، همواره عملکردی مناسب داشته و در زمان استفاده موتور از یک سوخت به سوخت دیگر (fuel-switching) هیچگونه تغییری در عملکرد موتور ایجاد و احساس نمی‌شود. در حال حاضر استفاده از دریچه گاز برقی به تدریج در حال تبدیل شدن به یک استاندارد در موتورهای بنزینی است و در اغلب موتورهای جدید امروزی از آن استفاده می‌شود.

دریچه گاز مکانیکی:

تا چندی پیش، بیشتر خودروها مجهز به این نوع دریچه گاز بودند. این نوع دریچه توسط کابل و به طور مستقیم توسط فشار پدال گاز به حرکت در می‌آید. از مزایای این دریچه ساده بودن سیستم و ارزانی آن است.

دریچه گاز برقی:

در دریچه گاز الکترونیکی یا برقی، تغییر زاویه شیر پروانه‌ای با ارسال سیگنال از سیستم مدیریت موتور صورت می‌پذیرد. سیستم مدیریت موتور با توجه به فرمان راننده و البته شرایط حرکتی خودرو و عملکرد موتور و استراتژی برنامه‌ریزی‌شده در واحد کنترل موتور (ECU)، دستور تغییر زاویه دریچه گاز را صادر می‌کند. این نوع دریچه گاز دارای سیستم مستقیم ارتباطی با پدال گاز نیست.

دریچه گاز برقی به دلیل امکان کنترل دقیق‌تر میزان هوای ورودی به موتور، نسبت به دریچه گاز مکانیکی برتری دارد. همچنین با استفاده از این مکانیزم، امکان استفاده از قابلیت‌های کنترل و فناوری‌های پیشرفته مدیریت موتور و خودرو ممکن می‌گردد و در نتیجه راندمان و کارایی موتور بیشتر خواهد بود. از دیگر مزایای استفاده از این نوع دریچه گاز، تنظیم و برنامه‌ریزی کنترل تغییر دریچه گاز بر اساس نیاز مشتری و استراتژی تعریف‌شده برای موتور می‌باشد؛ بنابراین می‌توان از یک نوع دریچه گاز برای موتورهای مختلف با استراتژی‌های گوناگون استفاده کرد. اما مهم‌ترین برتری دریچه گازبرقی نسبت به نوع مکانیکی، کاهش مصرف سوخت و آلودگی است. در طول چرخه کاری موتور یکی از مواردی که بیشترین مصرف سوخت و تولید آلاینده‌ها در خودرو صورت می‌گیرد، زمانی است که راننده به طور ناگهانی بر پدال گاز فشار می‌آورد. در دریچه گاز مکانیکی دستور راننده به طور کامل اجرا و به دریچه گاز منتقل می‌شود که در این شرایط نسبت سوخت و هوا می‌تواند از حالت بهینه خارج شده و میزان مصرف سوخت و آلاینده‌ها افزایش یابد. اما در دریچه گاز برقی تغییرات ناگهانی دریچه گاز توسط سامانه مدیریت موتور کاهش یافته و به تغییر ملایم‌تر دریچه گاز تبدیل می‌شود و بدین ترتیب میزان مصرف سوخت و آلاینده‌ها کاهش می‌یابد. در برخی موارد راننده‌هایی که به موتورهای با دریچه گاز مکانیکی عادت کرده‌اند، از موتورهای مجهز به دریچه گاز برقی، به دلیل کاهش حس رانندگی اسپرتی و گاهأ کاهش شتاب خودرو شکایت دارند. البته همان طور که در چگونگی عملکرد دریچه گاز برقی گفته شد، با توجه به نوع استفاده از خودرو می‌توان برنامه‌ریزی «مدیریت موتور» را طوری تنظیم نمود که تغییر زاویه دریچه گاز و در نتیجه رانندگی در حالت کاملاً اقتصادی (Economic)، کاملا اسپرتی و یا حالتی بین این دو حالت صورت پذیرد. امروزه در موتورهای پیشرفته که از سامانه‌های با فناوری جدید و پیشرفته همچون موتورهای هیبریدی، «سیستم پاشش مستقیم سوخت» و کنترل سرعت کروز بهره می‌برند، استفاده از دریچه گاز برقی کاملاً ضروری است. همچنین به دلیل نبود سیم و کابل، دریچه گاز برقی جمع و جورتر بوده و جانمایی مناسب‌تری نسبت به دریچه گاز مکانیکی دارد.

بازار آپشن ها و امکانات متعدد و گاها سیستم های که در رانندگی در مسیرها و شهر کاربردی ندارند داغ است و به ابزاری برای رقابت خودروسازان تبدیل شده است. این سیستم‌های هوشمند کمکی و الکترونیکی متعددی که برروی مدل‌هایSUV نصب می‌شوند امروزه می‌توانیم بعضی از این سیستم‌های کمکی را در SUVهای کوچک و جمع و جور نیز مشاهده کنیم و ظاهرا مشتریان هم به وجود این آپشن‌ها در اتومبیل خود اهمیت زیادی می‌دهند؛ حتی اگر از آن استفاده نکنند!

HACکه از سرواژه های عبارت Hill-start Assist Control گرفته شده است، به راننده کمک می کند تا زمانی که در یک سراشیبی متوقف است و قصد دارد شروع به حرکت به سمت بالا کند، از حرکت رو به عقب خودرو جلوگیری شود.

سیستم Downhill Assist Control یا همان کنترل پایین آمدن از سراشیبی، یکی از تجهیزاتی است که در چند سال اخیر مورد توجه بسیاری از کمپانی‌های خودروسازی قرار گرفته و معمولا این سیستم را علاوه بر شاسی‌بلندهای بزرگ و فول‌سایز، روی SUVهای جمع و جور شهری نیز عرضه می‌کنند که با نام‌های اختصاری مختلفی از جمله DAC و یا DSR شناخته می‌شود.

همان‌طور که می‌دانید، پایین آمدن از یک سراشیبی، خصوصا اگر سطح آن از نوع ناپایدار و لغزنده باشد، کار دشواری است و این مسئله نه‌تنها به مهارت راننده، بلکه به قابلیت‌های خودرو (خصوصا سیستم ترمز آن) نیز بستگی دارد. شاید از نظر خیلی‌ها انجام این کار ساده باشد و این‌طور فکر می‌کنند که با سنگین‌کردن دنده و کنترل صحیح ترمز می‌توان فرود موفقی را انجام داد اما نباید این مسئله را فراموش کنیم که ترمزگیری پی در پی و مداوم، باعث بالا رفتن دمای لنت و همچنین دیسک ترمز می‌شود و این امر قدرت ترمزگیری را تا حد محسوسی کاهش می‌دهد، تا جایی که ممکن است دیگر توان موثر خود را از دست بدهد. همچنین قفل شدن ناگهانی یکی از چرخ‌ها هنگام فرود از تپه و سراشیبی، باعث سر خوردن خودرو و یا انحراف آن از مسیر می‌شود که طبیعتا خطرات زیادی را در پی دارد اما وجود سیستم DAC در اتومبیل، باعث می‌شود که این فرآیند با راحتی و البته اطمینان بیشتری انجام شود.

عملکرد سیستم DAC به این صورت است که ابتدا باید سرعت اتومبیل خود را به کمتر از 25 کیلومتر در ساعت برسانید (در بعضی از خودروها، حد مجاز سرعت برای فعال‌سازی این سیستم مشخص شده است) و سپس با فشردن کلید DAC، پای خود را از روی پدال گاز و ترمز بردارید. از این لحظه به بعد، گیربکس خودرو در حالت سنگین قرار می‌گیرد و سرعت پیشروی خودرو به طور هوشمند و اتوماتیک با درگیر کردن ترمزها، کنترل می‌شود و تنها وظیفه شما این است که کنترل فرمان را در دست داشته باشید. سیستم DAC با کمک سامانه ESP و EBD از قفل شدن چرخ‌ها‌ یا انحراف خودرو جلوگیری می‌کند و اتومبیل را با یک سرعت نسبتا ثابت و البته ایمن و مطمئن، به پایین سراشیبی هدایت می‌کند. سپس با فشار دادن مجدد دکمه DAC می‌توانید سیستم را خاموش کنید و به حرکت خود ادامه دهید. توجه داشته باشید که در اکثر خودروها، علامت دکمه DAC به شکل یک اتومبیل است که روی سراشیبی قرار گرفته است و معمولا با فشار دادن دکمه و فعال شدن سیستم، علامت آن نیز به صورت چشمک‌زن روی صفحه آمپر مشخص می‌شود (در بعضی از خودروها آلارم صوتی نیز دارد). تجربه نشان داده است که سیستم کنترل پایین آمدن از سراشیبی نیز بدون نقص نیست و گاهی عملکرد طولانی‌مدت این سیستم، موجب افزایش دمای سیستم ترمز می‌شود که در این صورت، راننده را با یک آلارم مخصوص، از مشکل به‌وجود آمده با خبر می‌سازد و سیستم به طور خودکار غیر‌فعال می‌شود!

بسیاری از واردکنندگان و فروشندگان در بازار داخلی، سیستم DAC را تحت عنوان «شیب‌سنج» معرفی می‌کنند که چندان صحیح نیست، زیرا سیستم شیب‌سنج، فقط زاویه شیب را اندازه‌گیری می‌کند و ربطی به نوع و عملکرد سیستم DAC یا همان کنترل فرود از سراشیبی ندارد. علاوه بر SUVهایی چون تویوتا لندکروزر، لکسس RX350، مرسدس بنز ML، کیا سورنتو و … خودروهایی مانند کیا اسپورتیج، هیوندای ix35، هیوندای ix45، تویوتا RAV4، ب‌ام‌و X3، ب‌ام‌و X1 و میتسوبیشی ASX نیز به این سامانه مجهز هستند که البته در بعضی از آنها به عنوان یک آپشن سفارشی شناخته می‌شود.