با بالا رفتن قیمت بنزین و بدتر شدن اوضاع اقتصادی، راننده‌ها پیوسته به دنبال راه‌هایی می‌گردند که هزینه‌ها را پایین بیاورند و در پمپ بنزین پول کمتری خرج کنند. شاید اولین راهکاری که به ذهن برسد استفاده از بنزین معمولی است که در مقایسه با بنزین سوپر قیمت کمتری دارد. در بسیاری از کشورها، بنزین سوپر، عدد اکتانی برابر با 91 یا 92 دارد و عدد اکتان بنزین معمولی برابر با 87 است. ولی آیا استفاده از بنزین اکتان پایین‌، واقعاً به موتور آسیب می‌رساند. اگر مالک یک خودرو لوکس هستید، این موضوع اهمیت زیادی دارد چون بیشتر کمپانی‌های سازنده خودروهای لوکس بنزین سوپر را توصیه می‌کنند. پاسخ به این پرسش به نوعی پیچیده است ولی از قسمت ساده آن شروع خواهیم کرد. نخستین چیزی که باید چک کنید دفترچه راهنمای خودرو است. این احتمال هم وجود دارد که کمپانی سازنده، بنزین سوپر را توصیه نکرده باشد. بهتر است بدانید برخی خودروهای لوکس ساخت کمپانی‌های فورد و جنرال موتورز، مانند لینکلن MKS و کادیلاک STS به طور خاص برای کار کردن با بنزین معمولی طراحی و تولید شده‌اند. اگر خودرو شما از این دست ماشین‌هاست، موتور نه تنها از مزایای بنزین سوپر بهره‌ای نخواهد برد، بلکه استفاده از آن در دراز مدت برای موتور زیان‌آور خواهد بود. نکته مفید دیگری که وجود دارد این است: ببینید آیا کمپانی سازنده استفاده از بنزین سوپر را “توصیه” کرده است یا موتور واقعاً به آن “نیاز” دارد. اگر استفاده از آن فقط توصیه شده است (که در اکثر موارد این چنین است)، می‌توانید با خیال راحت از بنزین بدون سرب معمولی استفاده کنید، هرچند مقداری از عملکرد را از دست خواهید داد. بنزین اکتان بالا لزوماً از بنزین معمولی بهتر نیست. این بنزین خالص‌تر نیست و مراحل پالایش بهتر و بیشتری طی نکرده است و بر خلاف آنچه برخی افراد تصور می‌کنند، بنزین سوپر موتور را تمیز نمی‌کند. بنزین سوپر فقط بنزینی است که دربردارنده مخلوطی از هیدروکربن‌هایی است که احتراق‌پذیری کمتری نسبت به هیدروکربن‌های بنزین معمولی دارد. شاید به نظرتان عجیب برسد چون موتورهای درون‌سوز به احتراق‌پذیری سوخت اتکا می‌کنند تا آن‌ها را جلو ببرد. بنابراین چرا باید برای بنزینی که به سرعت بنزین معمولی مشتعل نمی‌شود بهای بیشتری بپردازید؟ برای پاسخ به این پرسش باید نحوه عملکرد موتورهای گران قیمت و عملکرد بالا را مطالعه کنیم، این نوع موتورها معمولاً در بیشتر خودروهای لوکس یافت می‌شوند. در ادامه مطلب با این موتورها بیشتر آشنا خواهیم شد.

بیشتر موتورهای درون‌سوز، خواه چهار سیلندر باشند، خواه شش یا هشت سیلندر، در یک سیکل چهار زمانه کار می‌کنند که سیکل اتو (Otto) نامیده می‌شود. چهار مرحله این سیکل عبارتند از: مکش، تراکم، انفجار و تخلیه. به زبان ساده می‌توان گفت هر یک از پیستون‌ها طی یک چرخه یا سیکل به بالا و پایین حرکت می‌کند. هنگامی که پیستون به سمت پایین سیلندر حرکت می‌کند، مخلوطی از سوخت و هوا به داخل سیلندر مکیده می‌شوند. وقتی پیستون به طرف بالای سیلندر حرکت می‌کند، مخلوط هوا و سوخت را فشرده و متراکم می‌کند و درست هنگامی که به بالاترین نقطه می‌رسد، شمع جرقه می‌زند. جرقه شمع باعث تولید یک انفجار کوچک و قابل کنترل می‌شود که پیستون را به سمت پایین می‌راند. در آخرین مرحله سیکل، پیستون به سمت بالا حرکت می‌کند تا دود ناشی از انفجار را از سیلندر خارج کند. وقتی دود به بیرون رانده شد، چرخه دوباره تکرار می‌شود. مادامی که این سیکل به ترتیبی که ذکر شد تکرار شود، موتور به نرمی کار خواهد کرد ولی گاهی اوقات، خود فشار داخل پیستون باعث می‌شود مخلوط هوا و بنزین زودتر از موعد مقرر احتراق پیدا کند و یک انفجار کوچک‌تر و ضعیف‌تر ایجاد کند. این عمل “احتراق نارس” نامیده می‌شود و باعث می‌شود زیر کاپوت خودرو صدای تق تق یا غژ غژ شنیده بشود. البته تق تق خیلی کم برای موتور زیان‌آور نیست ولی مناسب هم نیست. صدای تق تق نشان دهنده این است که موتور خوب کار نمی‌کند و مدتی است آن را چک نکرده‌اید و در نهایت می‌تواند زیان‌آور باشد. تق تق باعث می‌شود عملکرد موتور پایین بیاید، پس حتماً باید از آن جلوگیری کرد. حتماً می‌پرسید چطور؟ در جواب باید گفت در مورد بنزین اکتان پایین این احتمال بیشتر وجود دارد که تحت فشار پیستون منفجر بشود و تق تق موتور را به وجود بیاورد ولی آیا این به معنای این است که همیشه باید از بنزین اکتان بالا استفاده کنید؟ نه الزاماً! این امر فقط به ضریب تراکم موتور خودرو شما بستگی دارد. این ضریب عبارت است از حجم سیلندر (هنگامی که پیستون در پایین‌ترین نقطه است) ضربدر حجم سیلندر (هنگامی که پیستون در بالاترین نقطه قرار دارد). هرچه ضریب تراکم بالاتر باشد، مخلوط بنزین و هوا فشرده‌تر می‌شود و احتمال بیشتری وجود دارد که پیش از زمان مقرر منفجر بشود. موتورهایی که از ضریب تراکم کمتری برخوردارند، به بنزین سوپر نیاز ندارند چون احتمال بسیار کمی وجود دارد که مخلوط هوا و بنزین نابجا و بی‌موقع منفجر بشود. از طرفی، موتورهای عملکرد بالا که از ضریب تراکم بالایی برخوردارند، بیشتر در معرض احتراق نارس قرار دارند و می‌توانند از مزایای بنزین سوپر بهره ببرند. بهتر است بدانید موتور بیشتر خودروهای لوکس، جزو موتورهای عملکرد بالا هستند، با این حال، بنزین سوپر همیشه برای این موتورها لازم نیست. ادامه مطلب را بخوانید تا به علت آن پی ببرید.

بنزین سوپر و عملکرد موتور

موتورهای مدرن و امروزی از بازاری به اسم سنسور کوبیدن یا سنسور تق تق (knock sensor) بهره می‌برند که می‌تواند لرزیدن یا تق تق یک سیلندر را که نشانه‌ای از احتراق نارس است تشخیص بدهد. این سنسورها یک سیگنال به واحد کنترل موتور (ECU) ارسال می‌کنند، ECU نیز زمان‌بندی موتور و زمان جرقه زدن شمع‌ها را تنظیم می‌کند تا تق تق را کاهش بدهد یا از آن جلوگیری بکند. از آن‌جایی که این سنسورها بسیار حساس هستند، خودروهای مجهز به آن حتی زمانی که با بنزین معمولی و بدون سرب کار می‌کنند، به ندرت دچار تق تق می‌شوند. با این حال، از آن‌جایی که زمان‌بندی موتور هنگام استفاده از بنزین اکتان پایین، کمی تغییر پیدا می‌کند، عملکرد موتور مقداری پایین می‌آید و مصرف سوخت نیز اندکی بالا می‌رود. آیا این کاهش عملکرد به اندازه‌ای است که باید به آن توجه کرد؟ پاسخی که به بسیاری از افراد می‌توان داد “نه” است. بر اساس یک ارزیابی، خودرویی که با بنزین معمولی بدون سرب (به جای بنزین سوپر) کار می‌کند، شتاب صفر تا صد آن حدود نیم ثانیه پایین می‌آید. البته این موضوع اخمیت زیادی ندارد مگر این‌که بخواهید در مسابقات درگ شرکت کنید. با این حال، هنوز هم قابل توجیه است که دلایلی داشته باشید که شتاب بیشتری بخواهید، مثلاً دور شدن از ترافیک بزرگراه. برخی کارشناسان معتقدند وقتی در خودروهای لوکس یا عملکرد بالا از بنزین معمولی استفاده شود، افزایش مصرف سوخت به اندازه‌ای خواهد بود که بهای کمتری که بابت خرید بنزین معمولی و ارزان‌تر پرداخت کرده‌اید، عملاً بی اثر خواهد شد. البته این موضوع جای بحث دارد ولی بهتر است آن را مد نظر داشته باشید. دلیل دیگری که افراد از بنزین سوپر استفاده می‌کنند، این است که فکر می‌کنند موتور خودروشان تمیزتر خواهد ماند. شاید علت این باشد که برخی کمپانی‌ها در تبلیغات‌شان اظهار می‌کنند مواد شوینده خاصی به بنزین‌های اکتان بالا اضافه می‌کنند. گفتنی است طبق مقررات آژانس حفظ محیط‌زیست آمریکا همه انواع بنزین باید دارای مواد شوینده موتور باشند. درست است که بنزین‌های اکتان بالا گاهی دارای مواد شوینده بیشتری دارند؛ ولی بنزین‌های اکتان پایین هم می‌توانند موتور ماشین شما را تمیز نگه دارند. اگر فکر می‌کنید میزان زیادی رسوب در داخل موتور ماشین‌تان شکل گرفته است، به راحتی می‌توانید مقداری ماده شوینده موتور از فروشگاه‌های لوازم خودرو خریداری کنید و داخل باک بریزید. به این ترتیب، بر خلاف این که دفترچه راهنمای خودرو لوکس شما می‌گوید خودرو به بنزین سوپر احتیاج دارد، عدم استفاده از آن نیز به موتور آسیب نخواهد رساند. در مجموع می‌توان گفت همه چیز بستگی به خود شما دارد و همانطور که پیشتر گفته شد، بهای کمتری که بابت خرید بنزین معمولی می‌دهید، با افزایش مصرف سوخت بی اثر خواهد شد.